Eğimli bir arazide bir platform üzerinde inşa edilmiş olan Derbent Ulu Camii’nin inşa tarihi hakkında farklı görüşler bulunur. Halk arasındaki rivayete göre ilk yapısı 1839 yılında H. Ali Alakır önderliğinde ahali tarafından yaptırılmıştır. Ancak camide bulunan Derbent Müftülüğü tarafından düzenlenmiş açılış beratında 500 m² büyüklüğünde ve bin kişi kapasiteli olduğu belirtilen yapının inşa tarihi 1850 olarak ifade edilir. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün mülkiyetinde olan yapı, Konya Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunca 1995 yılında kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
Eski yapının duvarlarında kalem işi motiflerin bulunduğu ve kemerli panolar içinde selviler ile damla motifleri içerisinde “Hz. Allah” ve “Hz. Muhammed” yazılarının yer aldığı bilinir. Geleneksel ahşap direkli camilerden olan eski yapı sonradan yıkılmış ve yerine 1960’lı yıllarda dört ayak üzerinde düz damlı ve kırma çatılı yeni bir cami inşa edilmiştir. 2007 yılında yapının kuzey cephesinde üç kubbeli çift kapılı bir son cemaat mahali yaptırılmış ve köşelerine iki şerefeli iki minare eklenmiştir. 1850’lere kadar giden geçmişiyle Derbent Ulu Cami, 15 Temmuz Milli İrade Meydanı’nda boy gösteren Saat Kulesi’nin hemen karşısında bütün heybetiyle zamana direnmeye ve tarihe şahitlik etmeye devam eder. Derbent’e geldiğinizde kent merkezindeki bu güzel meydanda bulunan Ulu Cami’yi ziyaret etmenizi tavsiye ederiz.