Boncuklu Höyük, Konya il sınırları içinde, deniz seviyesinden yüksek bir platoda yer alan 10.500 yıllık eski bir köy yerleşimidir.
Boncuklu, dünyanın en eski köy yerleşimlerinden biri olmasını sağlayan günümüzden 8500 yıl öncesine tarihlenen kerpiçten yapılmış evlere sahiptir.
Bugün Boncuklu, etrafı sulanan birçok çiftçi tarlasıyla çevrili, tozlu bir arazide küçük bir höyüktür; 10.000 yıl önce evlerde yerleşik yaşamı ve çiftçiliği hayatımızın normal bir parçası haline getiren bir devrimin parçasıydı.
Bölge, bölgenin uzun vadeli tarihini anlamaya yardımcı olmak için Konya Ovası'ndaki tüm antik yerleşimlerin haritasını çıkarmayı amaçlayan 2001 yılındaki Konya Ovası Araştırmasının son gününde Doug Baird (Liverpool Üniversitesi) tarafından keşfedilmiştir. Boncuklu, ovada tespit edilen ve ilk kazısı yapılan köy yaşamının en erken evresine ait birkaç yerden biridir. Bugün hala inşa edilen evlere benzer büyük dikdörtgen evleri olan ve halkının geçimini büyük ölçüde ekin yetiştiriciliğine ve koyun gütmesine bağlı olan, daha iyi bilinen komşusu Çatalhöyük'ten 1000 yıl önce işgal edilmişti. Boncuklu halkı çok farklı yaşadılar ve onları ve sitelerini incelemek, Türkiye'nin bu bölgesindeki çiftçilik yaşam tarzının ilk gelişimini anlamamızı sağlıyor.
Boncuklu küçük bir höyük veya Türkçede höyük/tepe olup, insanların yaşamlarından kalan enkazların birikmesiyle yapay olarak oluşturulmuştur. Alanı yaklaşık 1 Ha ve derinliği 1-2 m'dir. Boncuklu'nun insanları, normalde düz ve ıslak bir arazide doğal bir yükselti üzerine inşa etmeye başladılar. Üst üste kerpiç binalar inşa eden höyük, dışa ve yukarı doğru büyümeye başladı. Höyük, kerpiç bina kalıntıları, açık hava çalışma alanları ve insanların geride bıraktığı çöplerden oluşuyor.
Bugün Konya Ovası'nda gördüğünüz tepelerin çoğu aslında yapay höyüklerdir. Türkiye'de binlerce höyük ve daha pek çoğu güneybatı Asya ve güneydoğu Avrupa'da bulunmaktadır.
Modern zamanlarda, Boncuklu antik bir yerleşim yeri olarak tanınmadan önce, Hayıroğlu köylüleri höyüğü harman yeri olarak kullanmış ve hasat ettikleri mahsulden tahılları çıkarmışlardır. Sonuç olarak, yer yer hasar görmüş ve sitenin içinden geçen izler bugün hala görülebilmektedir. Boncuklu ya da Türkçe 'boncuklu yer' yerel köylüler tarafından bu şekilde adlandırılıyor çünkü sitenin yüzeyi bahar yağmurlarının ardından tarih öncesi boncuklarla parlıyordu.